Iedere ouder houdt er zijn eigen manier van opvoeden op na. Dat geldt ook voor de consequenties die ouders verbinden aan onwenselijk gedrag van hun kind. Maar wat is nu eigenlijk het verschil tussen straf uitdelen, of je kind een natuurlijke consequentie laten ervaren?
Wanneer we eerst los van opvoeden kijken naar het woord ‘consequentie’, dan is dit simpelweg een logisch gevolg op een gebeurtenis. Wanneer je je paraplu vergeet terwijl het regent en je wordt vervolgens nat. Wanneer je vergeten bent een afspraak in je agenda te zetten en je komt daardoor niet opdagen. Wanneer je je jas niet aantrekt terwijl het buiten vriest en je hebt het daardoor koud. Zo zijn er tal van voorbeelden die een logisch gevolg zijn op een bepaalde gebeurtenis. Straf daarentegen, is iets wat opgelegd wordt door een ander, in plaats van iets wat logisch voortvloeit uit een gebeurtenis. Je rijdt 70 op een weg waar je maar 50 mocht en ontvangt daarvoor een boete. Dit is een door de overheid opgelegde straf. Wanneer we dit vertalen naar situaties met je kind, dan kan dit verschil er zo uitzien:
Je kind zou om 18:00 thuis zijn voor het avondeten, maar komt pas om 18:20 aanzetten. Wanneer je een straf zou opleggen voor het te laat komen, dan zou dat bijvoorbeeld zijn: Je kind naar zijn kamer sturen bij thuiskomst of morgen geen afspraakjes na school. Wanneer je de voorkeur geeft aan een natuurlijke consequentie, dan zou dat bijvoorbeeld kunnen zijn dat het avondeten al op is, en hij is juist zo gek op de spaghetti met pesto die je vandaag gemaakt hebt. Doordat je kind niet op tijd was voor het eten, kan hij daarvan nu dus niet meer mee eten en wordt het in plaats daarvan een boterham met pindakaas. De volgende keer zal hij hierdoor wellicht de tijd beter in de gaten houden, omdat hij niet weer zin heeft in een boterham met pindakaas. Een natuurlijke consequentie die volgt op het te laat komen dus.
Aansturen op een logische consequentie
Niet iedere situatie leent zich echter voor een natuurlijke consequentie. In sommige situaties wil je als ouder simpelweg aansturen op bepaald gewenst gedrag omdat je, bijvoorbeeld, anders te laat komt. Hoe ga je dan met zo’n situatie om?
Voorbeeld:
Je kind loopt iedere avond tijd te rekken met het naar bed brengen en dit bezorgt je stress omdat je om 20:00 naar tennisles moet. Wanneer je hiervoor een straf zou opleggen, dan zou dat bijvoorbeeld zijn: ‘Je hebt getreuzeld dus daarom lezen we vandaag geen boekje meer’. Wanneer je niet de voorkeur geeft aan straffen en belonen, maar meer aan een natuurlijke consequentie, dan zou je bijvoorbeeld van tevoren al kunnen afspreken dat je wil dat je kind om 19:30 in bed ligt met het licht uit en dat als hij op tijd klaar is met tanden poetsen er dus nog tijd is voor een boekje. Treuzelt je kind evengoed en is het inmiddels 19:30? Dan is de logische consequentie dat er geen tijd meer is voor een boekje. Geef dit dan aan. ‘We hadden afgesproken dat het licht uit zou zijn om 19:30. Het is nu 19:30 dus het licht gaat uit en er is geen tijd meer voor een boekje’. Is je kind om 19:20 helemaal klaar? Dan is er wel nog tijd voor een boekje. In dit voorbeeld kun je dus duidelijk zien wat het verschil is tussen straffen of een logische consequentie.
Op pad met je kind
Maar stel nu, je bent op pad met je kind en er doet zich een situatie voor waarin je kind niet wenselijk gedrag vertoont en je wil niet straffen maar meer aansturen op een logische consequentie. Hoe pak je dit dan het beste aan? Het volgen van dit stappenplan kan je houvast geven:
Je bent in een winkel met je kind. Hij klimt al een aantal keer op de stellingen en je wil dat dit gedrag stopt.
- Benoem waar je het niet mee eens bent: ‘Je mag niet klimmen op de stellingen, dat is gevaarlijk en niet netjes’.
- Vertel je kind wat je van hem verwacht: ‘Ik wil dat je met mij meeloopt en niet meer klimt’.
- Biedt afleiding/een alternatief: ‘Help je mama met het uitkiezen van een kleur voor op de muur?’
- Helpt dit niet? Vertel je kind dan dat hij een keuze heeft. Zelf meelopen of mama een handje geven.
- Loopt je kind weer niet mee en klimt hij weer op een stelling? Laat dan een logische consequentie volgen: ‘Jij hebt ervoor gekozen om niet zelf met mama mee te lopen, maar weer te klimmen. Nu geef je mama een handje en lopen we samen’.
De consequentie is nu dat je kind niet meer in vrijheid mag meelopen, maar aan de hand van mama. Op deze manier beperk je hem in zijn bewegingsvrijheid en is klimmen niet meer mogelijk. Je hebt hem de kans gegeven om zelf mee te lopen en niet te klimmen op de stellingen.
Voordelen
Het voordeel van een natuurlijke of logische consequentie, is dat kinderen er iets van kunnen leren voor in de toekomst. ‘Wanneer ik mijn regenpak niet aantrek op de fiets wanneer het regent, dan word ik nat.’ Of ’wanneer ik mijn wekker vergeet te zetten, dan kom ik te laat op school’. Of ‘wanneer ik te laat ben voor het avondeten, dan mis ik die lekkere maaltijd’. Het idee erachter is dan ook dat je een kind op een natuurlijke manier laat ervaren wat de logische consequentie is van zijn gedrag waardoor je kind er de volgende keer wellicht beter over nadenkt. Je ziet in de voorbeelden dat er tal van situaties zijn bij zowel jongere- als oudere kinderen waarin een natuurlijke of logische consequentie kan volgen op bepaald gedrag. Misschien het proberen waard!
